Nietes Welles
(reacties: 0)
Niet doen!
Voorzichtig steek je je handje uit. Schichtig kijk je om je heen. Je staat op het puntje van je tenen. De schaal met koekjes lonkt. Maar de tafel waarop ze staan is hoog voor een vijfjarige. Je kunt er bijna bij. Met een uiterste krachtsinspanning, probeer je het nog een keer. En dan is er die stem. Niet doen!
Vier letters
Niet ….. (doen, aankomen, kijken, etcetera)! Hoe vaak heb jij dat gehoord? In je kindertijd, je pubertijd of wellicht onlangs nog? Weet je je (nog) te herinneren wat het effect ervan was? Hoe vaak gebruik jij het woordje niet? Er is veel te zeggen en te lezen over dit simpele woordje van vier letters. Van gedragswetenschappers tot politiek adviseurs, veel disciplines hebben hun eigen kijk op dit woord.
Raar
Ons brein doet iets raars met dat woord ‘niet’. Onze hersenen hebben de neiging shortcuts te nemen bij het interpreteren van informatie. We onthouden de woorden waarmee we een associatie kunnen maken, een beeld bij kunnen vormen. Die beeldvorming zorgt ervoor dat we begrijpen waar het over gaat. Bovendien bouwen we die beeldvorming (nog) dagelijks uit. Het gevolg van deze werking is dat dat woordje ‘niet’ als het ware weg valt. Op neurologisch niveau bestaat de ontkenning eenvoudig weg niet.
In mijn blog Van onderen stipte ik al het effect van ‘denk niet aan een roze olifant’ aan. En, waar denk je nu aan?
Waarom wel?
Als we nu zo goed weten, wat het effect is van dat woord, waarom gebruiken we het dan? Vrijwel iedereen weet dat het vaak veel effectiever is om het gewenste gedrag te benoemen. Volgens opvoeddeskundige Eva Bronsveld zorgt gewoonte ervoor dat we toch vaak de ontkenning gebruiken. Taalstrateeg Sarah Gagestein geeft aan dat het een stijlmiddel is waarmee je aandacht trekt. Kijk maar naar de werking van de media. Een conflict bijvoorbeeld, het negatieve, is nieuws. Een andere mogelijke verklaring zou onze calvinistische inslag zijn of ons overlevingsmechanisme (het is verstandig je op problemen en gevaren te richten). Soms kan het zelfs functioneel zijn (het verzacht het brengen van een moeilijke boodschap) of je kunt er iets mee aanstippen zonder dat je je ervoor hoeft te verantwoorden (“ik ga het niet hebben over…”).
In het werk
Als manager heb je te maken met gedrag van mensen, gedrag dat je (soms) wilt beïnvloeden. Denk aan de jaarlijkse beoordeling, een ontwikkelgesprek of aan verandertrajecten. Die kennis over het woordje niet, kan je daarbij heel nuttig inzetten. Ik schrijf met opzet beïnvloeden want echt veranderen kan jij dat gedrag niet, dat kan alleen die ander doen. En daar schuilt wel een mooi aanknopingspunt in, want welk gedrag wil je precies beïnvloeden? Kan je dat eenduidig omschrijven?
Nooit meer
Laat ik het eerst even hebben over jou en jouw gebruik van het woordje niet of nooit. Wanneer zei jij voor de laatste keer: ik wil dit niet, ik wil dit nooit meer? En weet je nog wat je niet of nooit meer wilde? Een simpel voorbeeld: ik heb een vaatwasser en bijna alles dat ik bij het eten of drinken gebruik, doe ik daar in. Wat overblijft, zet ik op mijn aanrecht om later af te wassen. De afgelopen week had ik nogal veel te doen. Gevolg: stapels vuile afwas op mijn aanrecht. En ik dacht: dit wil ik niet. Maar wat wil ik wel? Ik heb ooit met mezelf afgesproken dat ik elke dag een opgeruimde keuken wilde hebben. Aan de andere kant: een beetje vaat op de aanrecht geeft me nog geen ergernis. Dus: wat wil ik nu eigenlijk wel? Een simpel voorbeeld? Of toch niet?
Van “niet” naar “wel”
“Niet” in combinatie met een werkwoord (aankomen, opeten, etcetera) is een samenvoeging die ouders vaak gebruiken om hun kind een grens aan te geven. De vraag is: wat mag het kind dan wel? Vertaald naar de werksituatie betekent dat dat je aangeeft wat je wel als gedrag wilt zien. “Ik zie je dit niet doen ….. ik wil dat je dat meer doet”. “Dat” goed onder woorden brengen, concreet maken, zodat de medewerker precies begrijpt wat jij bedoelt, vraagt oefening. Denk even terug aan mijn afwas voorbeeld hierboven.
Wat je boodschap versterkt, is er aan toevoegen waarom je dat andere gedrag wilt zien. Wat dat andere gedrag toevoegt aan een resultaat of de onderlinge samenwerking, bijvoorbeeld. Met die toevoeging maak je de ander duidelijk waarom je ander gedrag wilt zien en wat hij of zij daar als voordeel van heeft. En daarmee open je de deur voor verandering. Ik ga nog maar eens wat langer nadenken over die vaat op mijn aanrecht…
“Niet” omdenken naar wat dan wel. Hoe vaak of hoe makkelijk lukt jou dat?
En hoe succesvol ben je erin, naar jezelf, naar je medewerkers?
Reactie toevoegen